Φισκάρδο

Από την αρχαιότητα μέχρι και τον 13ο μΧ. αιώνα η ονομασία του Φισκάρδου ήταν «Πάνορμος» που σημαίνει φυσικό λιμάνι όπου μπορούν να ελλιμενίζονται με ασφάλεια πλοία διαφόρων μεγεθών με οποιεσδήποτε καιρικές συνθήκες. Αυτό επιβεβαιώνεται και από τον αρχαίο ιστορικό Αρτεμίδωρο τον Πορφύριο που τοποθετεί τον Πάνορμο απέναντι από την Ιθάκη. Πιστεύεται πως ο Πάνορμος ήταν ημικατοικημένος οικισμός με μικρό πληθυσμό. Εκεί υπήρχε και ο ναός του θεού Φοίβου (Απόλλωνα) του λιμενοσκόπου, προστάτη των λιμανιών που ήταν πιθανότατα κτισμένος στην κορυφή της χερσονήσου Φουρνιάς απέναντι από το ακρωτήρι Λευκάτα της Λευκάδας.

Αυτό επιβεβαιώνεται και από την ευχή που απηύθυνε ο Αντίπατρος Σιδώνιος προς το θεό Φοίβο διαπλέοντας το κανάλι Κεφαλονιάς - Ιθάκης όταν είδε το ναό: «Φοίβε Κεφαλλήνων λιμενοσκόπε, Θίνα Πανόρμου ναίων, τρηχείης αντιπέρην Ιθάκης, δός με δι' ευπλώτοιο προς Ασίδα κύματος ελθείν, Πείσωνος δολιχή Νηί συνεστιόμενον και τον εμόν βασιλιά τον άλκιμον ευ, μεν εκείνω έλαιον ευ δ'ύμνοις άρτισον ημετέρεις». Στα τέλη του 11ου αιώνα οι Νορμανδοί προσπαθούν να κατακτήσουν περιοχές ορμητήρια. Ο διοικητής των Νορμανδών Roberto Guiscardo μετά την αποτυχημένη εκστρατεία του στην Ήπειρο και τη Θεσσαλία προσπάθησε το 1084 να κατακτήσει τα νησιά του Ιονίου.

Την άνοιξη του 1085 ο γιος του Ρογήρος προσπάθησε να κυριεύσει την Κεφαλονιά δίχως επιτυχία. Τότε έσπευσε για ενίσχυση ο πατέρας του που ελλιμενίστηκε στον Πάνορμο. Την περίοδο εκείνη, φοβερός λοιμός προσέβαλλε το στρατόπεδο των Νορμανδών και τους κατοίκους της Κεφαλονιάς. Από το λοιμό αρρώστησε και ο Guiscardo που τελικά πέθανε στον Πάνορμο και έτσι λύθηκε η πολιορκία και απέπλευσαν οι Νορμανδοί για την Ιταλία με τη σωρό του αρχηγού τους κατά μερικούς και κατά μερικούς άλλους, χωρίς τη σωρό, η οποία παρέμεινε θαμμένη εκεί για αρκετά χρόνια. Τον θάνατο του Guiscardo αναφέρουν μεταξύ άλλων η ιστορικός Άννα Κομνηνού, ο χρονογράφος Βενέδικτος απ' το Pelerborougn και ο λογογράφος Ιεροκλής. Σε ναυτικούς χάρτες συναντάμε το Φισκάρδο με διάφορες ονομασίες όπως «Porto di Custodi» (λιμάνι των φρουρών), «Petiglia», «Veneti Victi», «Panormos» φυσικά, και «Dulichio» (Δουλίχιο ή Δολίχιον σήμερα). Επικρατεί όμως το όνομα Φισκάρδο από τον 13ο αιώνα και έπειτα με διάφορες παραφθορές κατά καιρούς όπως Guisgardo, Pescarda, Viscardo, Piscardo κ.α. Η ευρύτερη περιοχή γύρω από το Φισκάρδο θεωρείται αρχαιολογική. Ειδικότερα: Η χερσόνησος Φουρνιάς, τόπος με μεγάλη ιστορική αξία όπου έχουν βρεθεί λίθινα εργαλεία της Παλαιολιθικής περιόδου. «Ο θρόνος της βασίλισσας Ιουσκάρδας ή Φισκάρδας» που βρίσκεται στην περιοχή Λαρνί, λίγο έξω από το χωριό. Πρόκειται για κοιλότητα λαξευμένη στο βράχο με σκαλοπάτια και καθίσματα επίσης λαξευμένα με ιδιαίτερη τεχνοτροπία. Πιστεύεται πως ήταν τάφος ή αρχαίος τόπος λατρείας. Στο Σπηλιόβουνο, δυτικά του Φισκάρδου, υπάρχει τμήμα κυκλώπειου τείχους που χτίσθηκε κατά τους ιστορικούς χρόνους για αμυντικούς λόγους.

Πίσω από το τοίχος υπάρχουν σπηλαιώδη κοιλώματα. Κατά τη διάρκεια εκσκαφών για οικοδομικούς λόγους ανακαλύφθηκαν ίχνη αρχαίου υδραγωγείου, κολώνες και σαρκοφάγοι πιθανώς Ρωμαϊκής περιόδου. Κοντά στον ξενώνα Πάνορμος υπάρχει ναυάγιο που χρονολογείται στα προχριστιανικά χρόνια. Χαρακτηρίστηκε ως αρχαιολογικός χώρος και απαγορεύτηκε η κατασκευή προβλήτας και ο ελλιμενισμός σκαφών. Στο ψηλότερο σημείο του Φουρνιά σε υψόμετρο 25 και πλέον μέτρων υπάρχουν τα ερείπια βυζαντινής εκκλησίας που πιστεύεται πως χτίστηκε τον 6ο αιώνα. Πρόκειται για κτίσμα επιβλητικό με σχήμα ελεύθερου σταυρού του απλού ελληνιστικού τύπου. Από το κέντρο του οικισμού, σκάλες οδηγούν στην εκκλησία της Παναγίας της Πλατυτέρας. Πίσω από το ιερό υπάρχουν ακόμα τα ερείπια των κελιών του μοναστηριού που για αιώνες ήταν στην ίδια θέση. Σύμφωνα με εκκλησιαστικό κώδικα που διασώζεται υπήρχε εκεί ερημοκλήσι κτισμένο τους βυζαντινούς χρόνους. Το 1673 ανακαινίσθηκε και έγινε κοινόβιο.

Κατά την παράδοση το μοναστήρι κτίστηκε από Σουλιώτες τεχνίτες. Από απογραφές γνωρίζουμε πως το μοναστήρι λειτούργησε από το 1676 μέχρι και το 1911 χωρίς διακοπή. Η εκκλησία γιορτάζει στις 8 Σεπτεμβρίου και συντηρείται χάρη στις οικονομικές προσφορές και το ενδιαφέρον των κατοίκων. Το τέμπλο είναι ξύλινο, σκαλιστό κι επιχρυσωμένο και οι εικόνες του είναι διαφόρων εποχών. Η σημαντικότερη αγιογραφία είναι η «γέννησης του Χριστού» με χρονολογία 1676, ένα έργο του Κων/νου Τζάνε (Τζανέτου) Μπουνιαλή, εικόνα του οποίου υπάρχει μόνο άλλη μία κάπου στη Ρωσία. Στο Φισκάρδο ανήκει και η νησίδα Αστερίς (Δασκαλειό ή Μαθηταριό) η οποία και αναφέρεται στο έπος του Ομήρου «Οδύσσεια» ως τόπος παγίδα στον Τηλέμαχο από τους μνηστήρες της Πηνελόπης. Στην Αστερίδα υπάρχει το ξωκλήσι του Αϊ Νικόλα που κτίστηκε από την οικογένεια του εφοπλιστή Ποταμιάνου προς εκπλήρωση ενός τάματος. Γύρω στο 1920 ένα πλοίο της εταιρίας τους προσάραξε στη νησίδα και ο καπετάνιος επικαλέστηκε τον Άγιο Νικόλα και σαν θαύμα το πλοίο αμέσως ξεκόλλησε δίχως ζημιές.

Πρέπει να γνωρίζετε Το Φισκάρδο αποτελείται από τις παρακάτω γειτονιές: Απολυτός (στη περιοχή της προβλήτας του φέρυ - μπώτ), Λαρνί (στη περιοχή προς τα Λαγκάδια και το Σπηλιόβουνο), Καμινάκια, Ζαβαλάτα, Φώκι. Οι παραλίες που απλόχερα η φύση προσφέρει είναι: Ζαβαλάτα, Φώκι, Έμπλυση, Κιμιλιές, Αλατιές, Αγ. Ιερουσαλήμ, Ευρετή, Δολίχα, Χαλασμένο Καράβι κ.α.. Στη γύρω περιοχή του Φισκάρδου υπάρχουν πολλά παραδοσιακά και πανέμορφα χωριά όπως τα Αντυπάτα, Γερμενάτα, Ψιλιθριάς, Μάγγανος, Κατσαράτα, Ματσουκάτα, Τσελεντάτα, Μπαρζουκάτα, Τζαμαρελάτα, Αγριλιάς, Χαλικερή, κ.α.. Τα Κατσαράτα είναι ίσως το ομορφότερο χωριό της Ερίσσου. Η θέα θα σας αφήσει άφωνους.

Τα παραδοσιακού τύπου σπίτια βλέπουν την Λευκάδα, το Θιάκι, το Μεγανήσι, το Σκορπιό και με καλό καιρό το βλέμμα αντικρίζει την Κέρκυρα και τις βουνοκορφές της Στερεάς Ελλάδας. Μπορεί τα Κατσαράτα να μην έχουν πολλούς κατοίκους, αλλά πρόκειται για μια περιοχή ιδιαίτερου κάλους και με πολλή ταχεία ανάπτυξη. Το Φισκάρδο είναι ο κατεξοχήν τουριστικός πόλος της Κεφαλονιάς. Άνθρωποι από κάθε μεριά του πλανήτη, επώνυμοι ή μη, έχουν ακούσει για το Φισκάρδο και το επισκέπτονται για να γνωρίσουν από κοντά τις χαρές που προσφέρει. Η φιλοξενία, η ομορφιά του τοπίου, οι κάτοικοί του και πολλά άλλα κάνουν το Φισκάρδο ξεχωριστό.

Κείμενα & Επιμέλεια: Γιώργος Χαρ. Γεωργόπουλος, Αλέξανδρος Βασιλάτος